Tijdens mijn eerste dagen op de ‘medical ward’ in het Anfoega ziekenhuis heb ik heel interessante wondzorgen mogen bijwonen. De eerste ging om een chronische wonde aan de voet, waarvan de exacte oorzaak niet gekend is. Wel is geweten dat toen de patiënte voor het eerst het ziekenhuis betrad, er een huisgemaakt mengsel opgesmeerd was, dat onder andere bestond uit fijngemalen slakkenhuisschilfers. Dit soort “herbal medicin” zijn hier heel gewoonlijk in Ghana. Het veroorzaakt echter problemen wanneer het huisgemaakte medicijn helemaal niet werkt, bijvoorbeeld wanneer de wonde te diep is of geïnfecteerd geraakt. Bovendien zorgt het ervoor dat men minder snel professionele hulp zoekt, omdat ze er enigszins op vertrouwen dat het natuurlijke mengsel zijn werk wel zal doen. Hier bovenop hebben ze de wonde van deze vrouw in kwestie gedurende 6 dagen niet kunnen verzorgen zoals het hoort, omdat er geen familie langskwam die de nodige materialen voor de wondzorg kon sponseren. Tijdens mijn shift op de afdeling was het dus de tweede keer in een kleine week tijd dat de wonde degelijk verzorgd werd. Na het verband verwijderd te hebben, kuisten we de wonde met kompressen gedrenkt in Savlon verdund met Natriumchloride (NaCl). Savlon is een soort antibacteriële zeep op basis van onder andere chloorhexidine. Nadien gebruikten we NaCl om de wonde te spoelen, al deppend met steriele kompressen. Vervolgens heeft mijn collega-verpleegkundige op voorschrift van de dokter de wonde mechanisch gedebrideerd, door het fibrineweefsel weg te schrapen met een steriel mesje. Fibrine is een soort eiwit dat een belangrijke rol speelt bij normale wondgenezing maar een teveel aan fibrine, is echter nadelig. Je kan door middel van debridement dus eigenlijk van een chronische wonde, een meer acute wonde maken, waardoor het natuurlijke herstelproces en dus onder ander de doorbloeding van de wonde opnieuw wordt aangewakkerd. De arts had gezegd dat indien het debrideren te pijnlijk zou zijn, we haar pijnstilling mochten geven. De vrouw in kwestie is echter niet verzekerd en had op dat moment de middelen niet om pijnmedicatie te halen. We hebben er dus voor gezorgd dat het in de mate van het mogelijke zo weinig mogelijk pijn deed voor de vrouw. De lezers die echter weten waarover we het hebben, kunnen zich inbeelden dat debrideren op deze wijze allesbehalve aangenaam is. Dit was ook te voelen aan hoe hard ze soms in mijn hand kneep. Om dit proces voor de volgende keer te vergemakkelijken en dus minder pijnlijk te maken, heeft de verpleegkundige wat suiker aangebracht in de wonde. Dit zou het fibrineweefsel doen verweken, wat debrideren gemakkelijker maakt. Ook honing en zelfs een pawpaw mengsel (voor ons beter bekend als papaja) kan hiervoor gebruikt worden. Na wat opzoekwerk heb ik verstaan dat de protease enzymen in papaja een fibrine-afbrekend en wondgenezend effect hebben. Blijkt dat papaja dressing zelfs effectiever zou werken dan bijvoorbeeld waterstofperoxide. Vervolgens hebben we de wonde toegedekt met in iodine (antibacterieel middel) gedrenkte kompressen, met een verband ter fixatie.

De wonde alvorens het debrideren

De wonde na het debrideren

Mijn tweede wondzorg ging omtrent een uit de hand gelopen cellulitis. Cellulitis is een ontsteking van de dieper gelegen bindweefsellagen, wat ik in onze vorige blogberichten reeds eens heb beschreven. De patiënte in kwestie heeft hier echter een grote, redelijke oppervlakkige wonde aan overgehouden op haar onderbeen. De wondzorg begon door het verwijderen van het verband. Het verband plakte echter zodanig aan het been dat de wonde spontaan begon te bloeden. Ik had ondertussen al het materiaal klaargelegd, waaronder een spuit Natriumchloride om de wonde te reinigen. Toen ik echter zag hoe mijn collega het verband aan het verwijderen was, kon ik mezelf haast niet beheersen om het verband te verweken met deze NaCl. Het zag er namelijk heel pijnlijk uit. Bovendien is dit wat ik gewoon ben om te doen als het verband verkleefd zit in de wonde. Op die manier kan je namelijk het verband alsnog verwijderen zonder het verkleefde laagje huid er mee af te trekken. Mijn collega-verpleegkundige hield me echter tegen. Ze leerde me dat het mee aftrekken van de eerste huidlaag juist de bedoeling was, om zo fibrine weefsel te verwijderen en doorbloeding te stimuleren. Eigenlijk een gelijkaardig doel aan de wondzorg hierboven beschreven. Hoewel het niet het meest aangename was voor de patiënte, zag ik de wonde wel zeer positief evolueren. Een fijn detail is dat deze patiënte oorspronkelijk uit Togo komt, waardoor communicatie in het Frans mogelijk was. Dit gaf een heel fijne toevoeging aan de zorgen, aangezien communiceren plots verder ging dan enkel mijn basiskennis Ewe.

Een week later hebben we vocht uit een nieuw gevormd abces onttrokken, verder zag de wonde er stukken beter uit.

De laatste nieuwigheid dat ik deze week geleerd heb en graag met jullie zou delen gaat omtrent slangenbeten. Ik heb afgelopen week tijdens een shift namelijk mijn eerste slang hier gespot. Een knap, klein, listig beestje, maar het heeft nadat we hem hadden opgemerkt jammer genoeg niet lang meer mogen leven. Mijn collega heeft hem namelijk vrij snel gedood, aangezien het een giftige slang geweest zou zijn. We zijn vervolgens aan de praat geraakt over het feit dat “hoe omgaan met slangenbeten” bij ons niet echt inbegrepen zit in onze standaardopleiding verpleegkunde. Ik vertelde hem echter wel dat ik tijdens ons First Aid Project, hierover heb lesgegeven aan de studenten, en zo ook zelf heb bijgeleerd. Hij beaamde de kennis die ik reeds had, maar voegde er ook nog wat interessante dingen aan toe. Zo goed als het eerste wat je doet als je een patiënt met slangenbeet binnenkrijgt, is de stollingstijd van het bloed nagaan. Gif heeft namelijk een bloed verdunnend effect. Zo kan je weten in welke mate het gif reeds verspreid is over het lichaam. Verder legde hij me ook uit dat geactiveerde kool (activated charcoal) zeer effectief kan zijn op vlak van eerste hulp in dit soort cases. Het zou voorkomen dat het gif wordt opgenomen in de maag doordat de kool zich aan het gif bindt. Geactiveerde kool kan namelijk niet geabsorbeerd worden door het lichaam waardoor het gif het lichaam gewoon via de stoelgang verlaat. Na wat verder onderzoek heb ik geleerd dat het ook bij diarree of allerlei overdosissen kan helpen (buiten alcohol). Ook als huidbehandeling, aangezien het vuiltjes en bacteriën naar het oppervlak brengt zodat je huid makkelijker te reinigen valt. Ik kende het product voornamelijk door de hype op sociale media om je tanden er witter mee te krijgen. Hiervoor heb ik echter geen bewijzen gevonden op het internet, maar mijn collega zegt wel dat ze het hier soms ook daarvoor gebruiken. Bij patiënten die medicatie nemen, zoals bijvoorbeeld een patiënt met acute hypertensie, kan het dus wel gevaarlijk zijn. Aangezien het ook de opname van medicatie in ons lichaam tegengaat.

Silke heeft zich afgelopen dagen in het gezondheidscentrum in de “injection and dressing room gestaan”. Hier worden injecties geplaatst en wonden verzorgd. Zo heeft ze allerlei intramusculaire injecties mogen toedienen en enkele wondzorgen uitgevoerd. Een van de twee dagen was er door omstandigheden nog maar 1 handschoen beschikbaar. Hierdoor heeft ze een bepaalde wondzorg niet kunnen uitvoeren, aangezien ze zichzelf niet voldoende kon beschermen. De verpleegkundige in kwestie heeft deze uitgevoerd, weliswaar met slechts 1 handschoen. Als je bovenstaande situatie leest, kan je begrijpen dat we heel blij waren om deze week eindelijk onze overige donaties uit te delen. We hebben ze verdeeld over de drie instellingen waar we stagelopen. Het Anfoega ziekenhuis, Sint Patricks ziekenhuis en het gezondheidscentrum.  Foto’s vinden jullie hieronder, we kunnen jullie verzekeren dat ze warm ontvangen werden.

Sint Patricks ziekenhuis met sister Peace en sister Joan

Anfoega hospital, met de accountant en nurse manager

Gezondheidscentrum

Verder hebben we vorige week ook een tweede outreach-project uitgevoerd. Ergens was deze ervaring heel gelijkend op onze vorige outreach, maar ergens ook heel anders. We werkten deze keer samen met een lokaal gezondheidscentrum, in een kleiner landbouwdorpje (Bame) op slechts twintig minuten rijden van Kpando, waar wij wonen. Het gezondheidscentrum had onze organisatie gecontacteerd aangezien er in het algemeen heel weinig gebruik gemaakt wordt van het centrum, ook al bevindt het zich op slechts 15 minuten wandelafstand. Waarom dit zo is, was nog wat onduidelijk, maar blijkbaar is het voor de bewoners hier toch een grote stap om zich naar het centrum te begeven. Bovendien heeft het centrum zelf niet de middelen om zo een grote screening te organiseren, vandaar dat wij met plezier onze hulp aanboden. We zijn erg vroeg vertrokken, aangezien de boeren zo nog tijd genoeg zouden hebben om hun land te bewerken. Bij onze aankomst in Bame, in gezelschap van Emmanuel (een verpleegkundige uit het centrum), werden we zeer warm ontvangen. Nadat de meeste mensen verzameld werden, hebben we onszelf voorgesteld en duidelijk gemaakt wat onze bedoelingen waren. Waarop we een zeer warme en dankbare speech kregen van de chief van het dorpje. Dit alleen al gaf ons een zeer fijn gevoel, aangezien het duidelijk aangeeft dat onze hulp welkom is en geapprecieerd wordt. Op vier uur tijd hebben we ongeveer honderd personen gezien. We screenden opnieuw naar hepatitis B, hypertensie en hypoglycemie. Waarna er ook deze keer gezondheidsvoorlichting gegeven werd met behulp van een tolk. Ditmaal was de tolk geen verpleegkundige, waardoor mijn rol hierin dus wel wat groeide. Gelukkig had ik reeds genoeg ervaring na ons vorige outreach-project. Silke kan ondertussen al bijna bloedprikken met haar ogen toe, aangezien ook zij haar rol in het screenen naar hepatitis B heeft behouden. Ook deze keer werden er enkele malaria testen afgenomen bij kinderen en wondzorgen uitgevoerd waar nodig. Met hartzeer verzorgden we een wonde aan de voetzool van een man. Hij zou er al meer dan een jaar mee rondlopen, zonder enige keer professionele hulp te zoeken. De wonde was oppervlakkig maar zeer pijnlijk, en had duidelijk opvolging nodig. We leerden echter dat, ook al zou de man verzekerd zijn, het gezondheidscentrum momenteel niet het geschikte materiaal heeft om wondzorg uit te voeren. Dit was voor ons, die zo een zaken veel te snel vanzelfsprekend nemen, heel moeilijk om aan te horen. Op die manier kan je ook snappen waarom men geen toenadering zoekt tot het centrum… Want waarom zou je je geld besteden aan een ziekteverzekering als het enige gezondheidscentrum in je nabije omgeving je toch niet kan helpen? Dit bewijst voor ons nogmaals dat Ghana als land zelf niet persé heel onderontwikkeld is, maar de infrastructuur en het beleid wel nog achterloopt. Naar aanleiding van deze situatie hebben Silke en ik in overweging genomen om een deel van het ingezameld geld dat nog over is, te spenderen aan het voorzien van wat basis wondzorgmateriaal in dit centrum. Er is nog niets concreet en we zijn er ons ook bewust van dat we hiermee geen wereld van verschil maken. Want de oorzaak van het probleem wordt hiermee absoluut niet aangepakt. Het was als verpleegkundigen in opleiding echter heel moeilijk om ons hiervan te distantiëren zonder ook maar iets te ondernemen. Of we ons in deze situatie hebben laten leiden door emoties? Ja natuurlijk, maar we hopen op deze manier toch iets meer goed dan kwaad te doen.

In het weekend zijn we op een ochtend naar Tafi Atome gereden, op een klein half uurtje van bij ons. Hier bevindt zich namelijk een ‘monkey sanctuary’. De organisatie beschermt het tropische bos en zijn inwoners, namelijk de Mona aapjes. Het gaat om wilde aapjes, maar vaak komen ze piepen als je bananen in de aanbieding hebt. Het bos is erg groot, dus je moet soms geluk hebben om ze te spotten. Fijn weetje ook, dit project zorgt ervoor dat de opbrengst van ons bezoek opnieuw geïnvesteerd wordt in de gemeenschap, inclusief de bouw van een medisch centrum. Over duurzaam toerisme gesproken!

Volgende week meer over Silke haar eerste ervaringen op de spoedafdeling en het (spijtig genoeg) einde van ons First Aid Project!